Ghazwan: ‘Zolang ik mijn werk kan voortzetten kan ik niet anders dan tevreden zijn’

Meer dan twintig jaar werkte Ghazwan (1970) als wetenschapper in Syrië. Hij was archeoloog bij een overheidsinstituut, het General Directorate of Antiquities and Museums, en lector aan de Universiteit van Damascus. Hij studeerde geschiedenis en architectuur, behaalde zijn PhD aan de Universiteit van Caïro en is een specialist op het gebied van de architectuur en kunst van de Mammelukken (slaven in de middeleeuwen in de islamitische wereld, red.). Ghazwan: ‘Met alle studies die ik heb gedaan probeerde ik de mensheid beter te begrijpen. Gebouwen zijn het middel, uiteindelijk ben ik geïnteresseerd in mensen.’ 

Waarom is architectuur interessant als je mensen wilt begrijpen? 

‘Gebouwen hebben motieven, ze spreken. Ze vertellen verhalen over de bouwers, over hun kennis en talenten. En ze geven informatie over de gebruikers, over hun levens. Gebouwen helpen je om een compleet beeld van de geschiedenis te vormen. We hebben boeken, natuurlijk, maar niet alle verhalen die je leest zijn waar. Veel verhalen zijn geschreven door mensen met belangen. Gebouwen daarentegen liegen nooit, ze reflecteren het ware verhaal over mensen.’ 
 

Hoe ontdekte je dit? 

‘Na mijn middelbare school studeerde ik geschiedenis aan de universiteit van Damascus. “Kijk ook eens naar de gebouwen”, zeiden de professoren wanneer ik een bepaald deel van de geschiedenis in kaart bracht. Het bleek een goudmijn. Eenmaal afgestudeerd, ben ik verdergegaan met archeologie, ik was klaar voor een verdieping van dat perspectief. Sindsdien is het snijvlak van geschiedenis en archeologie mijn perspectief. En nog steeds. Sinds september werk ik bij het Netherlands Institute for Advanced Study (NIAS), waar ik me verdiep in de relatie tussen functie en vorm van Mammelukse badhuizen en de maatschappij in die tijd.’ 

Als gevolg van de burgeroorlog in Syrië liet niet alleen je moederland achter, maar ook je werkveld. Hoe moeilijk was dat voor je? 

‘Zoals zoveel Syriërs dacht ik dat de oorlog over zou gaan. Ik hoopte dat misschien wel meer dan ieder ander, vanwege mijn werk. Maar het ging niet over. Ik voel me verantwoordelijk voor het uitdragen en beschermen van onze heritage, maar ik ben nog altijd echtgenoot en vader in de eerste plaats. Ik heb een verantwoordelijkheid, er was geen keuze. Dat we alles achter ons hebben moeten laten heeft veel impact gehad.’ 

Is er veel informatie verloren gegaan tijdens de oorlog? 

‘Voor de oorlog was Palmyra, ook wel de Stad van Duizend Zuilen genoemd, de meest bezochte bezienswaardigheid van Syrië. Maar Palmyra ligt grotendeels in puin. Gelukkig is Palmyra een uitzondering. Syrië kent meer dan tienduizend archeologische bezienswaardigheden. Damascus is grotendeels in tact gebleven, hetzelfde geldt voor Aleppo. Over de plekken die wel zijn vernietigd of beschadigd is goede documentatie. Ik heb een harde schijf vol, mijn archief is immens. Vooral het imago van Syrië, een van de oudste beschavingen, heeft grote schade opgelopen.’

Met dank aan beurzen kan Ghazwan zijn werk in Nederland voortzetten. In 2018 nam hij deel aan het Hestia-programma, een initiatief van het UAF en de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) dat gevluchte wetenschappers de kans geeft om mee te werken aan bestaande onderzoeksprojecten. Een jaar later kreeg hij een beurs van de Universiteit Leiden, waar hij werkte als senior onderzoeker aan het Institute of Area Studies. En op dit moment werkt Ghazwan als onderzoeker bij het NIAS.  

Tussendoor publiceert hij artikelen en boeken. Zijn eerste boek, getiteld ‘Mamluk Palaces and Houses in Cairo’, werd in het Arabisch gepubliceerd bij Brill uitgevers. Een tweede boek is aanstaande. Naast deze activiteiten zet Ghazwan zich in om zijn kennis over Syrië en de syrische architectuur te delen met de Nederlandse maatschappij. Meer dan twintig presentaties gaf hij de afgelopen jaren, onder meer in Utrecht, Leiden en zijn woonplaats Houten. Hij richtte er zelfs een stichting voor op: het Arabisch Nederlands Cultuurhuis. 

Waar streef je naar met je stichting? 

‘Ik richt me op zowel nieuwkomers als Nederlanders. Ik geloof in de kracht van het samenbrengen van twee werelden. Syriërs zijn niet uniek, Nederlanders evenmin, maar samen… Dat is een ander verhaal. We verrijken elkaars leven. Nederlandse mensen hebben geen duidelijk beeld van Syrië en Syriërs. Ik ben mensen tegengekomen die dachten dat ik uit de woestijn kwam. Iemand vroeg of we ook televisie hadden thuis. Als je wilt weten hoe de romeinen leefden ga je naar Rome en bekijk je de gebouwen, die vertellen het verhaal. Voor Syrië geldt hetzelfde. Met mijn kennis en ervaring kan ik de gebouwen en dus de verhalen tot leven brengen. Met mijn stichting wil ik stimuleren dat mensen met verschillende culturele achtergronden elkaar ontmoeten.’