Johan Zoutberg, donateur: ‘Ons systeem houdt een grote groep mensen machteloos’

Johan Zoutberg (67) is een ervaren bestuurder en coach. Officieel is hij met pensioen, maar van ‘pensioneren’ wil hij niets weten. Hij studeert Geschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en werkt een deel van de week in de gezondheidszorg. Omdat hij een bestemming zocht voor zijn opgebouwde vermogen nam hij contact op met het UAF. ‘Mijn nieuwsgierigheid is mijn redding geweest, die lijn wil ik tot aan mijn overlijden voortzetten.’

‘Ik heb gewerkt, maar wat ik daarvoor heb teruggekregen is een veelvoud van wat ik erin heb gestopt. Ik behoor tot de babyboomgeneratie en heb de wind een leven lang in de zeilen gehad. Geld dat ik bezit heb ik grotendeels min of meer toegeworpen gekregen. Daar heb ik moeite mee, ik vind het een beetje gênant. Ons systeem maakt een relatief kleine groep mensen rijker en houdt een veel grotere groep machteloos. Een voorbeeld: mijn huis in Amsterdam wordt ieder jaar tienduizend euro meer waard, terwijl huurders jaarlijks huurverhoging krijgen. De duivel schijt altijd op dezelfde hoop zeggen ze in Amsterdam. Mijn steun aan het UAF is een poging om een correctie te plegen op de privileges die ik heb.’ 

Dat Zoutberg bij het UAF uitkwam vindt hij om meerdere redenen logisch. ‘Ik ben opgegroeid in Tuindorp Oostzaan, toen nog een beetje het Siberië van Amsterdam. Geld was er niet bij ons thuis en we hadden niet bepaald een ruime blik op de wereld. Mijn ouders hebben mij nooit gestimuleerd om te gaan studeren. “Daar word je alleen maar ongelukkig van”, zei mijn vader. Na een paar jaar te hebben gewerkt bij de PTT ben ik op reis gegaan. Ik was achttien toen ik een half jaar liftend door Syrië, Irak, Afghanistan en Iran trok. De gastvrijheid die ik daar ervoer was ongekend. Met mijn lange haar en hasj werd ik uitgenodigd bij mensen thuis. Er ging een wereld voor me open. Beetje bij beetje ontdekte ik dat ik het stuur in eigen handen kon krijgen. 

‘Terug in Nederland ben ik naar school gegaan en heb ik me losgemaakt van het achterstandsachtige milieu waaruit ik afkomstig ben. Gezondheidszorg, een dak boven het hoofd, eten, de overheid kan het allemaal regelen, maar je blijft kwetsbaar als je je niet ontwikkelt. Studeren is de sleutel tot autonomie, naar zelfmanagement. De kennis die ik heb opgedaan heeft me dat gebracht.’ 

‘We kunnen niet zonder de bijdragen van vluchtelingen’ 

En er is nog iets, zegt Zoutberg: ‘We hebben in Nederland een ongemakkelijke verhouding met vluchtelingen. “Het kost alleen maar geld”, zeggen ze. Als je de kranten leest lijken vluchtelingen een nieuw verschijnsel, maar Nederland is al honderden jaren regelmatig een immigratieland. Ik wil daar toch even een punt van maken, want het heeft ons veel gebracht. We lijken te zijn vergeten dat we ons ontwikkelen in relatie tot andere culturen, niet in isolatie. Spinoza was een kind van joodse vluchtelingen uit Portugal. En de mooie grachtenpanden in Amsterdam en andere steden hebben we grotendeels te danken aan de vele gevluchte Vlamingen. In Amsterdam was rond 1600 een op de drie inwoners immigrant. Veel van deze immigranten hadden risicovolle banen bij de VOC. De lijst met buitenlanders die onze samenleving met hun netwerken en zienswijzen naar een hoger niveau hebben gebracht is lang. We kunnen niet zonder vluchtelingen, maar moeten ze wel een beetje helpen. Dat gaat niet zonder ongemak en misverstanden.’ 

Zoutberg heeft een bedrag in zijn hoofd dat hij wil schenken. Aanvankelijk dacht hij dat zijn bijdrage ‘op de grote hoop’ zou belanden, totdat hij in gesprek ging met medewerkers van het UAF. ‘Het is een viertrapsraket geworden. Ik begin met een jaarlijkse donatie en word mentor van een gevluchte professional. Dat is echelon één, zeg maar. De intentie is om later ook een fonds op naam te starten en ik ben van plan om het UAF op te nemen in mijn testament.’ 

‘Met deze activiteiten behoud ik mijn rol in de maatschappij’ 

Geld terugploegen naar de samenleving, zo vat Zoutberg zijn steun aan het UAF samen. Al, en daar is hij ‘gewoon eerlijk over’, is het voor een deel ook praktisch belang. ‘Geven aan een stichting met een ANBI-status is fiscaal aantrekkelijk. Bij de start van mijn leven was geld allesbepalend, of eigenlijk moet ik zeggen: het gebrek eraan. Ik ben opgegroeid met een aardse houding jegens geld. Mijn donatie is een aftrekpost, waardoor ik onderaan de streep meer kan geven. Eigenlijk laat ik de overheid ook bijdragen.’ 

‘Bovendien behoud ik met mijn activiteiten een taak in de maatschappij en contact met de rest van de wereld. Mijn nieuwsgierigheid is mijn redding geweest. Die lijn wil ik tot aan mijn overlijden voortzetten en ook het UAF is daarbij een instrument. Dit is een nieuw hoofdstuk voor mij, ik ga een nieuw avontuur aan en wil mijn visie op de wereld verder aanscherpen. Mijn persoonlijke groei en ontwikkeling gaan door, ook na mijn pensioen.’ 

‘Mag ik een pleidooi houden voor mijn soortgenoten?’ vraagt Johan Zoutberg na een uur bellen, doelend op anderen van zijn leeftijd. ‘Stap uit de vakantiebubbel waarin veel gepensioneerden de rest van hun leven zitten. Blijf meedoen en verantwoordelijkheid nemen. Hoe, dat maakt niets uit, maar blijf een link houden met de wereld om je heen.’ 

Foto: Suzanne Blanchard