Oud-medewerker Feitsma-Eisma (84): ‘Ook destijds ging er van de Russische bemoeienis veel dreiging uit’

Het is een maandagmiddag in maart, dag twaalf van de oorlog in Oekraïne. Mevrouw Feitsma-Eisma ontvangt in haar woning in Eindhoven. Ze leeft naar eigen zeggen een teruggetrokken bestaan, maar leest veel en volgt het nieuws. Op een bijzettafel ligt Oorlog en Vrede van Lev Tolstoj, ze is halverwege. Feitsma-Eisma, geboren vlak voor de Tweede Wereldoorlog: ‘De laatste jaren dacht ik: wat zijn we bevoorrecht dat we al zoveel jaren leven in betrekkelijke rust. Toen kwam corona, en nu dit. Het zijn dingen die in een mensenleven voorbij komen.’ 

‘Maar natuurlijk’, antwoordt ze op de vraag of ze bij de oorlog in Oekraïne moet denken aan de Hongaarse opstand eind jaren vijftig. ‘Net als nu ging er veel dreiging vanuit. De opstand ontstond vrij spontaan, maar de bemoeienis van de Russen openbaarde zich meteen. Meer dan toen dreigt nu een wereldwijde oorlog. In alle opzichten is het nu grootschaliger.’ 

De Hongaarse opstand, in 1956, begon met een vreedzame betoging van studenten in Boedapest. Ze steunden Poolse betogers en riepen anti-Sovjetleuzen. Inwoners van de stad sloten zich bij de betogers aan, op het Heldenplein werd het standbeeld van Stalin neergehaald. De Sovjet-Unie greep in, zij duldden geen neutraal en potentieel op het Westen gericht buurland. Bij de gevechten kwamen naar schatting vijfentwintighonderd burgers om het leven, ruim tweehonderdduizend Hongaren sloegen op de vlucht. Na een verzoek van de VN liet Nederland drieduizend Hongaarse vluchtelingen toe.  

‘Het asielfonds’ 

Bij het UAF – acht jaar daarvoor opgericht om vijftig gevluchte studenten uit Tsjechië de kans te bieden hun studie in Nederland voort te zetten – meldden zich ruim honderd Hongaarse studenten. Feitsma-Eisma, die het UAF consequent aanduidt als ‘het asielfonds’, weet het nog goed: ‘Ik studeerde Sociologie in Groningen. Voor studenten was het in die tijd vanzelfsprekend dat zij het UAF steunden met een donatie. Net als het Nederlands Studenten Sanatorium overigens. Er kwamen Hongaarse studenten binnen op de universiteiten, het bracht vanalles teweeg. Een vriendin van mij ging werken bij een opvang en is later met een van die Hongaren getrouwd. We hadden ook een jaargenoot die Hongaars was.’ 

Eenmaal afgestudeerd solliciteerde Feitsma-Eisma bij het UAF, omdat een lopende sollicitatie bij het Ministerie van Maatschappelijk werk haar te lang duurde. ‘Het UAF reageerde meteen, een baan was op korte termijn te regelen.’ Ze belandde in een team met vijf collega’s en was naast de begeleiding van vluchtelingstudenten betrokken bij uiteenlopende werkzaamheden. ‘We waren van alle markten thuis. Ik voerde gesprekken met scholen, ging op kraambezoek en schreef het nieuwsblad voor donateurs. Die werd destijds gedrukt in de kelder van ons kantoor aan de F.C. Dondersstraat in Utrecht.  

UAF: een oude liefde 

Dat het UAF bijna vijfenzeventig jaar later nog bestaat had ze niet voorzien. ‘Absoluut niet. Ik was betrokken bij het staartje van de begeleiding van Hongaarse vluchtelingen, maar de aantallen liepen al terug. Het UAF was een tijdelijke oplossing voor een tijdelijk probleem – dacht men. Er werd gesproken over de oprichting van de stichting Bijstand Buitenlands Studerenden. Die stichting zou zich richten op een bredere groep, het UAF zou komen te vervallen. Maar al snel kwamen er nieuwe vluchtelingen: uit het Midden-Oosten, uit Zuid-Afrika, uit Syrië.’